♣♣♣هخــــامنـــشـــیان♣♣♣

شاهنشاهی هخامنشی یا هخامنشیان (۵۵۰-۳۳۰ پیش از میلاد، «۲۲۰ سال») نام دودمانی و یک سلسلهٔ پادشاهی در ایران دورهٔ باستان است. پادشاهان این دودمان از پارسیان بودند و تبار خود را به «هخامنش» می‌رساندند که سرکردهٔ خاندان پاسارگاد از خاندان‌های پارسیان بوده‌است. هخامنش باید حوالی پایان سدهٔ هشتم یا ربع نخست سدهٔ هفتم پ. م بر مسند قدرت بوده باشد. چش پش، پسر هخامنش در فاصلهٔ تقریبی ۶۷۵ تا ۶۴۰ پ. م، رهبری طوایف پارسی را به دست گرفته بود^.

هخامنشیان، در آغاز پادشاهان بومی پارس و سپس انشان بودند ولی با شکستی که کوروش بزرگ بر ایشتوویگو واپسین پادشاه ماد وارد آورد و سپس گرفتن لیدیه و بابل، پادشاهی هخامنشیان تبدیل به شاهنشاهی بزرگی شد. از این رو کوروش بزرگ از نوادگان (شاه انشان، کوروش یکم، کمبوجیه یکم) را بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی می‌دانند.

به پادشاهی رسیدن پارسی‌ها و دودمان هخامنشی یکی از رخدادهای برجسته‌ی تاریخ باستان است. اینان دولتی ساختند که دنیای باستان را به استثنای دو سوم یونان زیر فرمان خود در آورد. شاهنشاهی هخامنشی را نخستین امپراتوری تاریخ جهان می‌دانند. پذیرش و بردباری دینی از ویژگی‌های شاهنشاهی هخامنشی به شمار می‌رفت.

شاهنشاهی هخامنشیان به عنوان بزرگترین امپراتوری جهان از نظر گستردگی و جمعیت نام برده شده است. بیش از ۴۹ میلیون نفر از ۱۱۲ میلیون جمعیت جهان آن زمان در این سرزمین زندگی می‌کردند. در دوران هخامنشیان سی قوم مختلف تحت لوای این امپراتوری بودند.

خاویر آلوارز عیلام شناس معتقد است که آثار و نقش‌برجسته‌های موجود نشان می‌دهد که هخامنشیان هنر خود را در بخش معماری و نقش‌برجسته از عیلامی‌ها آموخته‌اند.

قلمرو هخامنشیان بسیار گسترده بود به طوری که از دره سند در هند تا رود نیل در مصر و ناحیه بنغازی در لیبی امروز و از رود دانوب در اروپا تا آسیای مرکزی را در بر می‌گرفت. در این کشور پهناور اقوام بسیاری با آداب و رسوم خاص خود زندگی می‌کردند و فرهنگ ایالتی و قومی خود را پاس می‌داشتند. در حقیقت مشخصه مهم این دولت احترام به آزادی فردی و قومی و بزرگراشت نظم و قانون و تشویق هنرها و فرهنگ بومی و همچنین ترویج بازرگانی و هنر بود. کارل شفُلد می‌نویسد: «تمدن بزرگی مانند تمدن هخامنشی را نمی‌توان از روی تأثیراتی که پذیرفته درک کرد. واقع آن است که اهمیت این چنین تمدنی دقیقأ در توانی است که او را به حل و جمع همهٔ این اجزای مختلف در کلیتی واحد قادر ساخته است.»

شاهان هخامنشی در خلال سال و با تغییر فصل کوچ می‌کردند و معمولاً تمام سال را در یک جا به سر نمی‌بردند بلکه بر حسب اقتضای آب و هوا هر فصلی را در یکی از پایتخت‌های خود سر می‌کردند در فصل زمستان در بابل، دشتستان و شوش اقامت داشتند ودر فصل تابستان به همدان می‌رفتند که در دامنه کوه الوند بود و هوایی خنک داشت. این سه شهر پایتخت سیاسی و اداری و اقتصادی بودند ولی دو شهر دیگر هم بودند که پایتخت آیینی هخامنشیان به شمار می‌رفتند یکی پاسارگاد که در آنجا آیین و تشریفات تاجگذاری شاهان هخامنشی برگزار می‌شد و دیگری پارسه که برای دیگر تشریفات به کار می‌آمد. این دو شهر زادگاه و پرورشگاه و به اصطلاح گهواره پارسیان به شمار می‌رفت البته تخت جمشید ازاین دو بیشتر اهمیت داشت به همین دلیل اسکند ر مقدونی آن را عمداً آتش زد تا گهواره و تکیه گاه دولت هخامنشی را از میان ببرد و به ایرانیان بفهماند که دیگر دوره فرمانروایی آنان به سر آمده است.

♣♣♣شاه انشانــ♣♣♣

اَنشان یا انزان نام ناحیهٔ مهم ایلامی در ایران باستان است.

حدود سال‌های ۱٬۱۰۰ تا ۷۷۰ پیش از میلاد، انشان جزئی از خاک ایلام بود.

حدود ۷۷۰ تا ۶۴۶ پیش از میلاد، قبایل پارسیان، ایلامیان انشان را وادار به مهاجرت به سمت شهر شوش کردند. در سال ۵۵۸ پیش از میلاد،

پادشاهی کوروش بزرگ (کوروش دوم) در «انشان» در فارس و خوزستان آغاز شد.

وی پایتختِ هخامنشیان را در آن سال به شوش منتقل کرد

♣♣♣کــــوروش اول♣♣♣

کوروش یکم (دوران شاهی: ۶۰۰ تا ۵۸۰ پ. م. یا ۶۵۲ تا ۶۰۰ پ. م.) فرزند چیش‌پیش شاه انشان بود. منابع تاریخ آغازین شاه هخامنشی به این ترتیب است: هرودوت ادعا می‌کند که کوروش بزرگ، پسر کمبوجیه و نوه کوروش باشد. کوروش بزرگ خودش ادعا می‌کند که او «پسر کمبوجیه، شاه بزرگ، نوه کوروش، شاه بزرگ، شاه انشان، نتیجه چیش‌پیش، شاه بزرگ، شاه انشان» است. از طرف داریوش می‌دانیم که چیش‌پیش، شاه هخامنشی، پسر هخامنش و پدر دو شاه بعدتر بود: کوروش اول و آریامنش (پدر پدربزرگ داریوش اول).

نیازی نیست که فرض کنیم آریامنش هم‌عصر کوروش اول بوده است. چیش‌پیش در سن ۵۹ سالگی او را به دنیا آورده است (در ۶۴۰ پ. م) که تولد آرشامش در ۶۱۰ پ. م، هیشتاسپ در ۵۸۰ پ. م و داریوش در ۵۵۰ پ. م رخ داده است. این آخرین تاریخ به راستی توسط گزارش حمله کوروش بزرگ به ماساگت‌ها در ۵۳۰ پ. م تائید شده است. در آن زمان داریوش نزدیک ۲۰ سال داشت. گذشته از این، می‌توان از کتیبه میخی منشور آشوربانیپال برای تائید این تاریخ بهره گرفت. شاه آشوری ادعا می‌کند که بسیاری از شاهزادگان از «سرزمین‌های دور» پیروزی‌هایش را شنیدند و تصمیم گرفتند تا سروری اش را بر خود بپذیرند. یکی از آنها کوروش، شاه (سرزمین) پَرسومَش بود که پسرش اَروکو را با خراج، به نینوا فرستاد. از آنجا که انشان، استان ایلامی، واقع در دشت بیضا در فارس بود، به نظر می‌رسد که کوروش اول شاهزادهٔ پارسی بوده که بر برخی محله‌ها شامل انشان حکمرانی می‌کرد. تاریخ او ممکن است بین ۶۵۰ تا ۶۱۰ پ. م باشد. در نهایت، تعداد کمی مهر مکتوب از لوح‌های استحکامات پرسوسپولیس یافت شده که نشاندهنده صحنه‌های شکار و نبرد به همراه کتیبه‌های ایلامی است: «کوروش انشانی، پسر چیش‌پیش». دلیلی ندارد که شک کنیم که آنها یادگار کوروش اول، شاه انشان باشند.